Zasiłek chorobowy jest jednym z kluczowych świadczeń wypłacanych w ramach systemu ubezpieczeń społecznych, którego celem jest zapewnienie ochrony dochodu w razie czasowej niezdolności do pracy. Choć dla wielu osób jego mechanizm wydaje się oczywisty, szczegółowe przepisy precyzujące, jak długo można pobierać zasiłek chorobowy z ubezpieczenia, jakie warunki należy spełnić, by go otrzymać, oraz kto może skorzystać z tego wsparcia — bywają bardziej złożone. Uregulowane w ustawach zasady dotyczące okresów wyczekiwania, limitów czasowych i wyjątków w przepisach mają ogromne znaczenie w praktyce.
Kiedy nabywa się prawo do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia
Aby otrzymać zasiłek chorobowy z ubezpieczenia, konieczne jest spełnienie warunku tzw. okresu wyczekiwania. Jest to czas, jaki musi upłynąć od momentu objęcia osoby ubezpieczeniem chorobowym, zanim nabędzie ona prawo do wypłaty świadczenia w razie choroby. Okres ten uzależniony jest od rodzaju ubezpieczenia — czy jest ono obowiązkowe, czy dobrowolne.
W przypadku osób podlegających obowiązkowemu ubezpieczeniu chorobowemu, prawo do zasiłku przysługuje po 30 dniach nieprzerwanego ubezpieczenia. Z kolei osoby, które przystąpiły do ubezpieczenia dobrowolnie, muszą wykazać się 90 dniami nieprzerwanego podlegania ubezpieczeniu. Co istotne, przerwa w ubezpieczeniu nie może przekroczyć 30 dni, chyba że wynika z przyczyn szczególnych, takich jak urlop wychowawczy, bezpłatny, czy odbywanie służby wojskowej.
Zasadę okresu wyczekiwania modyfikują wyjątki przewidziane przez ustawodawcę. Prawo do zasiłku od pierwszego dnia ubezpieczenia przysługuje m.in. absolwentom uczelni wyższych (jeśli zgłoszą się do ubezpieczenia w ciągu 90 dni od uzyskania dyplomu), osobom, których niezdolność do pracy powstała w wyniku wypadku w drodze do lub z pracy, a także ubezpieczonym z co najmniej dziesięcioletnim stażem w obowiązkowym ubezpieczeniu chorobowym. Wyjątek dotyczy również posłów i senatorów, którzy zachowują prawo do zasiłku, jeśli przystąpili do ubezpieczenia w ciągu 90 dni od zakończenia kadencji.
Okres wyczekiwania obejmuje także wcześniejsze okresy ubezpieczenia, pod warunkiem, że między nimi nie było dłuższej przerwy niż 30 dni. Co więcej, zaliczany jest również czas pobierania zasiłku macierzyńskiego i okresy podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników.
Ile trwa okres pobierania zasiłku chorobowego i od czego to zależy
Maksymalny okres, przez jaki można pobierać zasiłek chorobowy z ubezpieczenia, to zasadniczo 182 dni. Ten limit dotyczy większości przypadków niezdolności do pracy spowodowanej chorobą. W sytuacjach szczególnych, takich jak ciąża lub choroba zakaźna, jaką jest gruźlica, okres ten wydłużany jest do 270 dni.
Warto zaznaczyć, że zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypłacany jest od 34. dnia niezdolności do pracy, a w przypadku osób, które ukończyły 50 lat — od 15. dnia. Do tego czasu wynagrodzenie za chorobę wypłaca pracodawca z własnych środków, na podstawie art. 92 Kodeksu pracy.
Do okresu zasiłkowego wliczają się:
-
wszystkie nieprzerwane dni niezdolności do pracy, niezależnie od ich przyczyny,
-
wcześniejsze okresy niezdolności do pracy, jeżeli przerwa pomiędzy nimi nie przekroczyła 60 dni,
-
okresy, za które pracownik otrzymywał wynagrodzenie chorobowe i zasiłek chorobowy,
-
okresy niezdolności do pracy, za które świadczenie nie przysługuje z przyczyn szczególnych (np. z powodu nadużycia alkoholu lub przestępstwa).
Z kolei, jeśli niezdolność do pracy przypada po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, okres pobierania zasiłku jest krótszy i wynosi maksymalnie 91 dni. Wyjątki stanowią sytuacje, gdy niezdolność wynika z gruźlicy, występuje w ciąży lub powstała wskutek niezbędnych badań dla kandydatów na dawców tkanek, komórek lub narządów — wtedy obowiązują zasady ogólne, czyli do 182 lub 270 dni.
Kiedy przysługuje zasiłek chorobowy po ustaniu zatrudnienia
W sytuacji, gdy tytuł do ubezpieczenia chorobowego wygasa – na przykład w wyniku rozwiązania umowy o pracę – możliwe jest dalsze pobieranie zasiłku chorobowego z ubezpieczenia, pod warunkiem spełnienia określonych w przepisach warunków. Nadrzędnym kryterium jest tutaj moment powstania niezdolności do pracy i jej ciągłość po ustaniu stosunku pracy.
Zasiłek chorobowy po ustaniu zatrudnienia przysługuje w dwóch podstawowych przypadkach:
-
gdy niezdolność do pracy powstała jeszcze w trakcie trwania stosunku pracy i kontynuuje się po jego zakończeniu (wówczas prawo do świadczenia przechodzi z pracodawcy na ZUS),
-
gdy niezdolność do pracy rozpoczęła się już po rozwiązaniu umowy, ale:
-
miała miejsce nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia,
-
miała miejsce nie później niż w ciągu 3 miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia – w przypadku chorób zakaźnych lub schorzeń, których objawy pojawiają się po upływie 14 dni od początku choroby (potwierdzone kodem „E” w zaświadczeniu lekarskim).
-
W takich przypadkach zasiłek chorobowy po ustaniu zatrudnienia może być wypłacany przez maksymalnie 91 dni. Wydłużenie tego okresu do 182 lub 270 dni możliwe jest wyłącznie w trzech ściśle określonych przypadkach: ciąży, gruźlicy lub niezdolności wynikającej z procedury dawców komórek, tkanek i narządów.
Warto również pamiętać, że prawo do zasiłku po ustaniu zatrudnienia nie przysługuje w przypadku, gdy osoba:
-
ma już ustalone prawo do renty, emerytury lub świadczenia przedemerytalnego,
-
kontynuuje działalność zarobkową objętą ubezpieczeniem chorobowym,
-
nie przepracowała wymaganego okresu wyczekiwania,
-
wcześniej wykorzystała już pełny 182- lub 270-dniowy okres zasiłkowy.
Aby ubiegać się o świadczenie, należy złożyć do ZUS odpowiednie dokumenty: wydruk e-ZLA, formularz ZUS Z-10 i zaświadczenie od byłego pracodawcy (np. ZUS Z-3 lub Z-3a/Z-3b, w zależności od rodzaju zatrudnienia).
Kiedy nie można otrzymać zasiłku chorobowego z ubezpieczenia
Istnieje szereg sytuacji, w których mimo formalnej niezdolności do pracy, zasiłek chorobowy z ubezpieczenia nie przysługuje. Ustawodawca wskazuje konkretne okoliczności, które automatycznie wykluczają prawo do otrzymywania tego świadczenia. Dzieje się tak niezależnie od długości trwania choroby czy rodzaju ubezpieczenia.
Poniżej przedstawiamy przypadki, w których zasiłek chorobowy z ubezpieczenia nie zostanie przyznany:
-
Osoba przebywa na urlopie bezpłatnym lub wychowawczym w czasie niezdolności do pracy.
-
Przebywa w tymczasowym areszcie lub odbywa karę pozbawienia wolności, z wyjątkiem pracy wykonywanej odpłatnie w czasie odbywania kary.
-
Posiada zadłużenie z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne przekraczające 1% minimalnego wynagrodzenia – i nie spłaci go w ciągu 6 miesięcy.
-
Niezdolność do pracy powstała w wyniku umyślnego przestępstwa lub wykroczenia, co zostało stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu.
-
Zwolnienie lekarskie zostało sfałszowane lub wykorzystane niezgodnie z jego celem (np. wykonywanie pracy zarobkowej w czasie L4).
-
Choroba została spowodowana nadużyciem alkoholu – wówczas zasiłek nie przysługuje za pierwsze 5 dni niezdolności do pracy.
-
Niezdolność do pracy przypada w okresie od dnia śmierci pracodawcy do czasu rozwiązania umowy lub powołania zarządu sukcesyjnego – jeśli nie zawarto porozumienia o kontynuacji stosunku pracy.
ZUS może również wstrzymać wypłatę świadczenia, jeśli ubezpieczony nie stawi się na wezwanie lekarza orzecznika, uniemożliwi przeprowadzenie badania kontrolnego albo nie dostarczy wymaganej dokumentacji medycznej w wyznaczonym terminie.
